Mijn oma, de moeder van mijn vader, wordt als tweede kind van Derktje Broekema geboren in het Overijsselse Gramsbergen. Op 12-jarige leeftijd verhuizen ze voor het werk van haar vader naar Adorf/Twist, een dorp net over de grens in Duitsland. Als het werk daar klaar is vertrekt het gezin naar het Zuid-Limburgse Kerkrade. Door de bloeiende mijnindustrie wordt de infrastructuur flink uitgebreid, wat veel werk voor de vader van Engeltje betekent. Als ze oud genoeg is om uit huis te gaan vertrekt ze naar Oosterbeek waar ze kindermeisje wordt in een gastgezin. Aan de hand van foto's die ik heb vermoed ik dat ze in Groningen ook de kweekschool/ huishoudschool heeft gevolgd. De hutkoffer waar ze haar bezittingen in bewaard heb ik later gekregen toen ik ging studeren.

Viersen
Jan van Manen wordt op 21 augustus 1912 in Vierssen (Dld) geboren als tweede zoon van moeder Willemijntje van Ginkel (geboren in Baarn) en vader Johannes Jan van Manen (geboren in Hilversum). Jans' vader werkt hier als wever in een textielfabriek.

Heerlense schooltijd
Met inmiddels 5 kinderen in 1917 verhuist het gezin via Blerick naar Heerlen. Voor vader Johannes Jan is hier werkgelegenheid in de mijnen. Jan gaat vanaf 1920 naar de Openbare Lagere School nº2 aan de Stationsstraat in Heerlen (Koninginneschool). Op de klassenfoto zien we links schoolhoofd Willem Joseph Hubert Römgens, het jongetje naast hem op de bovenste rij is Jan, de onderwijzeres rechts op de foto is waarschijnlijk juffrouw Arentsen. Klas 3 tot 6 (1922-1925) volgt Jan op de Christelijke School nº2 in Meezenbroek met Kruidenier en Hoofd der school: H. Bax.

Oranje Nassau 1
Na het afronden van de lagere school gaat Jan op 12-jarige leeftijd naar de mijnschool. Zijn vader is baas van een houtzagerij, Jan gaat aan de slag met metaal. Door heel goed zijn beste te doen wordt hij in de centrale werkplaats van de Oranje Nassau 1 mijn in Heerlen 1e gereedschap-smid/hardingmeester. (werknemersnummer 2103). In 1966 vieren ze zijn robijnen werkjubileum (40 dienstjaren). Burgemeester Frans Gijzen overhandigt Jan in 1967 de Oranje Nassau eremedaille in Brons.

Tuin en postzegels
Na werktijd in de mijn is Jan dagelijks te vinden in de grote achtertuin van het huis op de Schelsberg. Hier is een grote groententuin en worden konijnen gefokt en kippen gehouden. Als de zon ondergaat, is er nog even tijd voor een kruiswoordpuzzel en de de filatelie.

Verkering
Als Engeltje samen met haar moeder de zondagsschool versiert voor de kerstviering ontmoet ze Jan, de beste vriend van Daniël die verkering heeft met Engeltjes zus Margje. Na haar betrekking in Oosterbeek volgen gastgezinnen in Schaesberg en Nieuw-Amsterdam. Jan en Engeltje blijven elkaar schrijven Als Engeltje in 1936 bij haar ouders in Sittard intrekt volgt er een verloving. Bij de tricotage fabriek in de buurt volgt ze een opleiding tot vakbekwaam naaister en gaat in het atelier aan het werk. 

Huwelijk
In 1938 trouwt ze met jan die als smid voor de ON1 mijn in Heerlen werkt. Ze vinden een huisje in mijnkolonie de Vrank, maar verhuizen al snel naar een mooier huis in Musschemig waar vlak voor de Tweede wereldoorlog hun eerste kindje wordt geboren. Een paar maanden voordat Heerlen wordt bevrijd volgt de tweede en 5 jaar later de derde.

Schelsberg
Door de bevolkingstoename (babyboom en mijnwerkers) ontstaat er in de mijnstreek een woningtekort. Vanuit de overheid en de Oranje Nassau mijnen wordt particulier woningbezit gestimuleerd door het verlenen van een bouwvoorschot . Ook Engeltje en Jan gaan bouwen; in 1954 verhuist het gezin naar hun eigen huis met grote tuin op de Schelsberg in Heerlen dat na 8 jaar zuinig leven afbetaald is. 

Kerk
Engeltje en jan komen allebei uit een gereformeerd gezin. Deze geloofsgemeenschap is in het overwegend RK zuiden klein en daardoor hecht. Elk weekend wordt de kerk bezocht waarna afloop tijd is voor koffie en gesprek en ze zijn beiden actief lid van het gereformeerd gemengd zangkoor.

Derktje is pas 13 jaar als haar moeder Engeltje kalk overlijdt aan de gevolgen van TBC. Alle persoonlijke bezittingen waar haar moeder mee in aanraking is gekomen dienen vernietigd te worden, om verdere besmetting te voorkomen. Zus Weefke neemt de huishoudelijke taken over. Drie jaar later, als Derktje 16 jaar oud is verlaat ze het ouderlijk huis om als dienstmeid in Hoogezand in de kost te gaan.

De vader van Harm; Berend Knol is op 11 juni 1896 aan het werk in de veenderijen rondom Gramsbergen. Het is een broeierige benauwde dag tot rond half 3 in de middag het weer omslaat. Berend haast zich samen met zijn collega's, naar een hut om te schuilen voor de wolkbreuk. De schapen en geiten moeten maar even een beetje ruimte inleveren. Plotseling wordt het gezelschap verrast door een blikseminslag. Berend wordt hierdoor dodelijk getroffen. 

Tabaksblikje
Het Tabaksblikje dat Berend op dat moment bij zich had is jaren later door zijn kleindochter Marja Knol geërfd. Zij is het helaas ooit kwijtgeraakt in een café in Maastricht. Ze omschrijft het als een zwart doosje, ingelegd met parelmoer bloemmotieven. Op de binnenkant stond in gouden gotische letters: 'Geschonken aan....' . Op de vraag of er sporen van de blikseminslag zichtbaar waren zegt ze: 'Dat is mogelijk, er waren een paar stukjes parelmoer weg'.

Opgegroeid bij zijn opa en oma
Berend's echtgenote Margje Kok blijft achter met 5 jonge kinderen. Kleine Harm van 5 gaat als enige van het gezin bij zijn opa Harmen Knol en oma Jantje ter Horst in Gramsbergen wonen. Zijn moeder hertrouwt met weduwnaar Gerhardus Kampman; vader van 2 zoons. Samen krijgen ze nog 4 kinderen. Harm maakt geen deel uit van het samengestelde gezin, hij groeit op bij opa en oma. Net als opa Harmen wordt hij veenopzichter voor de Ned. Heidemij. Als oma in 1912 sterft blijft hij alleen met opa achter, maar niet voor lang, want hij heeft Derkje ontmoet en ten huwelijk gevraagd.

Als Derkje 25 is trouwt ze met de dan 21-jarige Harm. Zij gaat met haar echtgenoot bij zijn opa Harmen wonen. Al snel wordt het huis gevuld met kinderen. Pas wanneer opa Harmen in 1917 sterft wordt Harm Knol gezinshoofd op het adres. Derktje krijgt hulp in het gezin van haar jongste zus Swierdina die enige tijd bij hen intrekt.

In 1927,een jaar na het overlijden van dochter Berendina verruilen Derktje en Harm Gramsbergen voor Adorf/Twist, een dorp net over de grens in Duitsland. Als het werk daar klaar is vertrekt het gezin naar Zuid-Limburg. Door de bloeiende mijnindustrie wordt de infrastructuur hier flink uitgebreid, wat genoeg werk voor Harm betekent. Ze wonen achtereenvolgens in Kerkrade, Heerlen, Sittard en Geleen.

1. 1914-1999 Margje 
2. 1915-2005 Engeltje (zie 1B)
3. 1917-2005 Jantje 
4. 1919-2005 Thomas Hendrik 
5. 1920-1926 Berendina 
6. 1922-2010 Weefke Tjapkeline 
7. 1925-2003 Berend 
8. 1927-2017 Dientje 
9. 1929-0000 Harmina 

Groot verdriet treft het jonge gezin als dochtertje Berendina (Dientje) in 1926 ernstig ziek wordt en bezwijkt aan de gevolgen van hersenvliesontsteking. Het donkere lange haar van het meisje, bijeengehouden door een grote bordeaux kleurige strik, wordt afgeknipt en in een platte doos bewaard als aandenken. Vanuit haar fotolijstje aan de muur ziet 'Dientje' haar zussen en broers opgroeien, terwijl zij voor altijd vijf jaar zal blijven.

Derkje Jager, de overgrootmoeder van mijn oma woont het grootste gedeelte van haar leven in de veengebieden van Groningen. Ze werkt als dienstmeid in de huishouding als ze op 22-jarige leeftijd zwanger raakt. Een maand na de bevalling trouwt ze met Hindrik Kalk en dochter Auktje wordt tijdens de huwelijksvoltrekking gewettigd. Hindrik verdient als scheepsjager de kost. Hij loopt met zijn paard over het jaagpad langs het kanaal om platte schuiten volgeladen met (hoofdzakelijk) turf voort te trekken.
Weduwe
Als Hindrik 51 jaar is sterft hij, Derkje blijft achter als 53 jarige weduwe. Omstreeks 1904 verhuist ze met het gezin van dochter Auktje naar Gramsbergen/ Krim in de provincie Overijssel. Omdat dochter Trijntje getrouwd is met een binnenschipper gaat de verhuizing over het water. Derkje overleeft 4 van haar 8 kinderen, dochter Trijntje sterft een half jaar na het overlijden van haar moeder.

Derkje Jager, de overgrootmoeder van mijn oma woont het grootste gedeelte van haar leven in de veengebieden van Groningen. Ze werkt als dienstmeid in de huishouding als ze op 22-jarige leeftijd zwanger raakt. Een maand na de bevalling trouwt ze met Hindrik Kalk en dochter Auktje wordt tijdens de huwelijksvoltrekking gewettigd. Hindrik verdient als scheepsjager de kost. Hij loopt met zijn paard over het jaagpad langs het kanaal om platte schuiten volgeladen met (hoofdzakelijk) turf voort te trekken.
Weduwe
Als Hindrik 51 jaar is sterft hij, Derkje blijft achter als 53 jarige weduwe. Omstreeks 1904 verhuist ze met het gezin van dochter Auktje naar Gramsbergen/ Krim in de provincie Overijssel. Omdat dochter Trijntje getrouwd is met een binnenschipper gaat de verhuizing over het water. Derkje overleeft 4 van haar 8 kinderen, dochter Trijntje sterft een half jaar na het overlijden van haar moeder.

1. 1858-1946 Auktje 
   
2. 1859-1902 Engeltje 
   
3. 1861-1863 Jans
   
4. 1863-1937 Augina 
   
5. 1868-1906 Jans 
   
6. 1870-1938 Geertruida 
   
7. 1873-1875 Harm 
   
8. 1876-1908 Trijntje 

Engelina Maria Aukes de Vries; de schrijfwijze van haar naam wordt niet consequent toegepast in de documenten die ik over haar heb gezien. Zelf kan ze haar naam niet schrijven en ook lezen heeft ze niet geleerd. De leerplichtwet wordt 100 jaar later (in 1901) pas ingevoerd. Engelina brengt haar leven door in de Groninger Veenkoloniën; een gebied in het zuidoosten van de provincie Groningen.

In 1820 stapt ze (nog voor het huwelijk) in het bootje van praamschipper Gerardus Jager. Een maand na de huwelijksvoltrekking wordt zoon Geert geboren. Het jonge gezin woont in Foxhol op de kleine boot. Ze hebben niet veel te besteden en kunnen daardoor inschrijvingen in de persoonsregisters niet betalen. Samen krijgen ze 9 kinderen waarvan er 3 op jonge leeftijd sterven. Engelina wordt zelf maar 45 jaar oud en laat Gerard en 6 jonge kinderen achter. In het doopregister is te lezen dat Geradus het 'onwettige kind' is van Derkje Geerts Jager, de vader is onbekend. Derkje sterft in 1810 net als haar schoondochter Engelina op 45 jarige leeftijd.

• 1820-1858 Geert 
• 1822-1822 Geessien 
• 1823-1860 Geessien 
• 1825-1834 Hauke 
• 1827-1833 Derkje 
• 1830-1900 Feike 
• 1832-1884 Ties 
• 1835-1908 Derkje
• 1839-1929 Aukina 

Geesien Jans Niemeijer in doopregister: 'Geezijn' en ook genoemd Geesje Jans, wordt in de Franse tijd geboren in het Groningse Winschoten.

In 1791 trouwt Geesje in de Hervormde kerk in Groningen met (H)auke Feikes de Vries. Ze hebben beiden niet geleerd om te lezen en schrijven. Hauke werkt als scheepstimmerknecht, waarschijnlijk in een kleine scheepswerf waar turfschepen gebouwd worden en misschien ook kleine zeeschepen voor de Veenkoloniale scheepvaart.  

Als Geesien 52 jaar is, wordt ze weduwe en gaat als arbeidster aan de slag. Feike blijft bij zijn moeder wonen, hij sterft op 23-jarige leeftijd. Als ze op 84-jarige leeftijd in Kolham haar laatste adem uitblaast heeft ze al haar zes kinderen overleefd.

1795-1841 Engelina
1797-1842 Tetje 
1799-1835 Jantje 
1800-1800 NN 
1803-1803 NN 
1805-1828 Feike 

Dochter Engelina Maria wordt in 1795 geboren, gevolgd door dochters Tetje en Jantje. Daarna worden twee kindjes geboren die sterven voordat ze gedoopt zijn. In 1805 wordt zoon Feike geboren, die zijn vader als scheepstimmerknecht opvolgt.